اما این مساله تازه ای نمی باشد که واکسنهای دامپزشکی از جمله واکسنهای آنفولانزا ایده ال نمی باشند و اکثر موارد به تنهایی قادر به کنترل کامل بیماری نمی باشند. با این وجود واکسنها بصورت گسترده مصرف میشوند و متخصصین این صنعت می گویند که در اغلب موارد ،کار کردن بدون آنها غیر ممکن است. واکسن ابزاری با خصوصیات و محدودیت هایی می باشد، لذا اطلاع و دانش کافی آنها به همراه کاربردی صحیح برای بهره گیری از منافع آنها ضروری می باشد. واکسن ها می توانند ابزارهای خیلی مفیدی در کنترل و ریشه کنی آنفولانزا باشند و در حال حاضر کشورها و نواحی وجود دارد که بقای اقتصادی پرورش دهندگان طیور وابسته به آن می باشد.

هدف این مقاله مرور برخی نکات کلیدی در زمان مصرف واکسن آنفولانزا می باشد.

 کارایی بالینی و ضد عفونت فوق العاده خوب

 در شرایط آزمایشگاهی ، واکسن های کشته آنفولانزا کارایی بالایی را در پیشگیری از علائم بالینی تلفات در چالش حاد نشان داده اند . حفاظت 100% در برابر چالش خیلی حاد معمولاً دیده شده است. در برخی آزمایشات مشاهده شد که غلظت آنتی ژن کاهش معنی داری یافت. در صورت تجویز دوز اثر صحیح آنتی ژن کارایی بالینی خیلی خوب به همراه فعالیت ضد عفونت دیده می شود.دفع مجدد ویروس چالش (هم از نظر میزان و هم مدت ترشح) از طریق نای و کلواک شدیداً کاهش میابد . همچنین مشخص شده که برای آلوده کردن ماکیان واکسینه در مقایسه با پرندگان غیرواکسینه دز بالاتری از ویروس آنفولانزا ضروری می باشد. اینچنین عملکردی در مورد واکسنهای طیور مرسوم نمی باشد. در چالش مشابه ، چنین عملکردی در مورد واکسنهای کشته مثلاً نیوکاسل مشاهده نشد. بحث های زیادی درمورد مصرف واکسن آنفولانزا وجود دارد : 1) برای کاهش دادن روند انتشار همه گیری نوظهور (واکسیناسیون حلقه ای) و زمان بیشتری برای ساماندهی روند کنترل داده شود . 2) برای حفاظت طیور حساس منطقه با تراکم زیاد که هر نوع همه گیری منجر به انتشار سریع بیماری میشود  و 3) واکسیناسیون بعنوان را احتمالی برای ریشه کنی بیماری درکشورهایی که آنفولانزا اندمیک است به شرط آنکه برنامه مانیتورینگ سرولوژی (DIVA ) و طرح عمل طراحی شده باشد.

 به هرحال باید این موضوع را بخاطر داشت که خصوصیات ذاتی واکسنهای آنفولانزا کلاسیک بسیار وابسته به کیفیت واکسنها و نیز نحوه تجویز می باشد.

 اهمیت سویه صحیح و ویروس واکسن

 بطور کلی پذیرفته شده که چنانچه هماگلوتئینین (H ) ویروس واکسن از ساب تیپ مشابه ویروس چالش باشد، واکسن آنفولانزا کارا خواهد بود همچنین حدت سویه واکسن قبل از غیرفعال سازی ، اهمیتی در مورد کیفیت ایمنی ایجاد شده ندارد. به عبارت دیگر هر واکسنی بر پایه ویروس آنفولانزای H5N2یاH5N9 بایستی ایمنی پایداری را در مقابل چالشH5N1 آسیایی با بیماریزایی بالا ایجاد کند. هر چند معمولاً بیان میشود که در برخی کشورها ی آلوده که واکسن ها شاملH مشابه سویه فیلد میباشند ، کاراتر میباشند. این بدان معناست که بهترین حفاظت با واکسنهای حاویH5ویروس آنفولانزا H5N1آسیایی فوق العاده بیماریزا ایجاد میشود. این مساله همخوانی زیادی با آنچه در مکزیکو رخ داده ،دارد که تغییر آنتی ژنیH5N2 فیلدی ویروس آنفولانزای با بیماریزایی پایین رخ داده که منجر به سازگاری لازم سویه واکسن برای حفظ کارایی مناسب می باشد. اگرچه بازاریابی و مسائل تجاری مستقل از این نمی باشد. این بحث ممکن است مرتبط باشد. اما تجربه فیلدی نشان میدهد که کیفیت واکسن مهمترین موضوع میشود و حتی قبل از شباهت ویروس واکسن با ویروس فیلد باید مورد بحث قرار گیرد.

 اهمیت کیفیت واکسن

 کارایی هر واکسنی از جمله آنفولانزا بسیار وابسته به کیفیت محصول و کیفیت پروسه ساختو روشهای کنترل کیفی میباشد. به نظر میرسد که نکته اساسی غلظت آنتی ژن میباشد . آزمایشات نشان داده که کاهش میزان آنتی ژن منجر به کاهش توان واکسن برای پیشگیری از دفع میباشد. اگرچه پاسخ آنتی بادی به واکسیناسیون تقریباً یکسان باقی میماند (در محدوده خاصی از غلظت) بعبارت دیگر به نظر میرسد که مانیتورینگ پاسخ آنتی بادی در فیلد در کنترل کیفیت واکسیناسیون مفید میباشد اما روش خیلی دقیق و حساسی برای ارزیابی میزان حفاظت نمی باشد.کیفیت واکسن باید از جنبه میزان آنتی ژن و نیز کیفیت پروسه ساخت مورد توجه قرار گیرد تنها راه اطمینان از ثبات محصول میباشد. چندین مؤلفه اهمیت زیادی دارند از جمله ماده غیرفعال کننده حضور احتمالی باقیمانده فرمالدئید فعال که آنتی ژن را تخریب میکند و ثبات امولسیون را برهم می زند.

مشکل ضرورت تزریق

در حال حاضر تقریباً تمامی واکسنهای آنفولانزایی که بصورت تجاری در دسترس میباشند و نیازمند تزریق میباشند و ویژگی انتشار ندارند. به این دلایل نحوه کاربری واکسن مهم میباشد زیرا حفاظت در پرندگان تزریق نشده ایجاد نمیشود و پرندگانی که درست تزریق نشده اند، حفاظت خوبی نخواهند داشت.تزریق انفرادی واکسن به مقدار زیاد پرنده زمان و انرژی زیادی میبرد و در عمل به ندرت بخوبی انجام میگیرد، زمانی که کنترل تجویز صحیح در کالبد گشایی پس از واکسیناسیون (باقیمانده روغن در محل تزریق) یا تست سرولوژیک انجام می گیرد ، معمولاً مشاهده میشود که 20% یا 30% یا حتی بیشتر پرندگان تزریق نشده اند. لذا در عمل ، هر برنامه پیشگیری بر مبنای واکسیناسیون باید شامل آموزش ، ایجاد انگیزه و کنترل کارکنان واکسیناسیون می باشد. ذکر این نکته قابل اهمیت است که کارکنان واکسیناسیون باید بعنوان وکتورهای احتمالی بیماری نگریسته شوند و نیز روی اهمیت آموزش و جزئیات روش تاکید گردد.

 اثرات ناشناخته آنتی بادی های مادری ( MDA )

 در برخی کشورها واکسنهای آنفولانزا سالها یا ماهها از جمله در گله های مولد مصرف شده اند و جوجه های یکروزه آنتی بادی مادری اختصاصی بر علیه ویروس آنفولانزا دارند. طراحی برنامه واکسیناسیون در جوجه های بدون آنتی بادی مادری ساده تر از جوجه های با آنتی بادی مادری است. از آنجایی که مقادیر آنتی بادی مادری را باید در نظر گرفت. متاسفانه با دسترسی به واکسن نو ترکیب آنفولانزا – نیوکاسل که درحال حاضر در برخی کشورها مصرف میشود این مساله حل نشده است. آنتی بادی مادری بر علیه ویروس نیوکاسل که معمولاً در جوجه های جوان در اغلب کشورها بافت میشود ، در عملکرد این واکسن ها اختلال ایجاد می کند.

سوالاتی درمورد برنامه واکسیناسیون

پرندگانی که عمر طولانی دارند نیاز به واکسیناسیون مجدد دارند. در کشورهایی که آنفولانزا بومی شدهاست، احتمال درگیری بیشتر بوده و معمولاً تحت واکسیناسیون قرار میگیرند . مدت ایمنی ایجاد شده توسط واکسن های موجود چه بصورت فردی یا گروهی آنقدر نیست که اطمینان کافی را در طول دوره تولید ایجاد کند. متاسفانه اطلاعات کمی در مورد تعداد دفعات واکسیناسیون لازم برای ایجاد حفاظت در گله های تخمگذار موجود میباشد. در مناطق آلوده ، برخی گله های مادری تخمگذار تا 5 – 6 واکسن دریافت می کنند که ظاهراً بر مبنای تجزیه فیلد ی میباشد. اما بر مبنای دقیقی برای آن موجود نمی باشد.

نکاتی در مورد واکسیناسیون آنفولانزا

امنیت زیستی یک تصور یا واقعیت ؟تجربه کنترل بیماریهای طیور نشان داده که واکسیناسیون بدون امنیت زیستی معنایی ندارد. برخی کشورهای جنوب شرقی آسیا وضعیت خود را در کنترل آنفولانزا بهبود بخشیده اند. اما در برخی کشورها وضعیت اجتماعی و اقتصادی مشکلاتی را در روند تکمیل امنیت زینتی قابل اعتماد ایجاد کرده است و چنانچه این اقدامات شدنی باشد -که باید انجام شود- صرفاً تکیه روی این موضوع برای کنترل آنفولانزا عاقلانه نمی باشد. در برخی موارد احتمالاً انجام واکسیناسیون و سرمایه گذاری در کنترل کیفی واکسن های موجود در بازار و آگاهی صحیح به مصرف کنندگان کاراتر خواهد بود. تطبیق برنامه های پیشگیری / کنترل / ریشه کنی با شرایط محلی اهمیت زیادی دارد و چنانچه اطلاعی از وضعیت محلی وجود نداشته باشد، توصیه این می توان کرد.

مراجع محلی : کمک قوی یا اخلالگر ؟

 در برخی کشورها صنعت طیور سازماندهی خوبی داشته و قادر به انجام صحیح برنامه کنترلی می باشد هماهنگی با مراجع دامپزشکی محلی کمک زیادی خواهد نمود از آنجایی که آنها قادر به فهم نیازها و محدودیت های پرورش دهندگان و کار با آنها میباشند. البته این بدان معناست که آزادی و اختیار عمل کافی برای آنها فراهم شدهاست. اما کشورهایی نیز وجود دارد که فاصله بین مراجع و تولید کنندگان طیور خیلی مهم است و تنها تولیدکنندگان با آنها قایم موشک بازی میکنند. لذا تصمیم گیری در مورد انجام یا عدم واکسیناسیون بر مبنای تزریقی خواهد بود و انتخاب واکسن بر مبنای معیارهایی خواهد بود که صرفاً تکنیکی نمی باشد.

گرایش به پیگیری عفونت و واکسیناسیون

حتی در مواردی که واکسن آنفولانزا انتخاب و بکار برده میشود آن را نمیتوان بعنوان یک راه حل همواره مقبول پذیرفت. ویروس واگیری وحدت بالایی دارد و احتمالاً زئونوز میباشد و راه حلنهایی باید ریشه کن باشد. لذا مانیتورینگ گردش ویروس و تغییرات ویژگیهای آنتی ژن و بیولوژی آن باید به دقت تحت نظر قرار گیرد و ترجیحا در چارچوبیک همکاری بین المللی انجام گیرد. روشهای سرولوژی برای تمایز پرندگان آلوده و واکسینه توصیف شده و باید بعنوان بخشی از طرح واکسیناسیون دقیق مدنظر قرار گیرد.

 نتیجه گیری

 واکسن ایده الی برای آنفولانزاوجود ندارد. برنامه واکسیناسیون ایده الی نیز وجود ندارد و نیز روش تعریف شده ای نیز وجود ندارد که بتوان آن را در تمام موقعیت ها استفاده نمود واکسن های آنفولانزا با کیفیت مناسب قادر به ایجاد حفاظت با ثبات بوده و با کاهش میزان دفع ویروس چالش و مدت دفع در موارد عفونت به ریشه کنی بیماری کمک میکنند . استفاده از آن در مورد همه گیری های جدیدی که از کنترل خارج میشوند ، خیلی مفید خواهد بود و اغلب در برخی کشورهای آلوده غیر قابل اجتناب است. تاکید باید روی اهمیت کیفیت واکسنها و نیز تکنیک صحیح واکسیناسیون باشد. برنامه پیشگیری بر مبنای واکسیناسیون لزوماً شامل کاربردی کیفیت واکسن و نحوه واکسیناسیون و نیز مانیتورینگ واکسیناسیون و تغییرات احتمالی ویروس می باشد.